Το Ιστορικό Αρχείο Προσφυγικού Ελληνισμού (ΙΑΠΕ) ιδρύθηκε το 1994, ως Νομικό Πρόσωπο Δημοσίου Δικαίου του Δήμου Καλαμαριάς. Σκοπός του φορέα είναι η συμβολή στη διατήρηση της μνήμης και στην ανάδειξη της ιστορικής ταυτότητας του προσφυγικού ελληνισμού στο σύνολό του. Από 1η Ιανουαρίου 2024, έχει πάψει να υφίσταται ως ΝΠΔΔ και έχει ενταχθεί πλέον στον κεντρικό κορμό του Δήμου Καλαμαριάς, ως τμήμα της νεοσύστατης Αντιδημαρχίας Ανάδειξης της Προσφυγικής Ταυτότητας της Καλαμαριάς, διατηρώντας πλήρως τους αρχικούς του σκοπούς.
Οι δραστηριότητες του ΙΑΠΕ αφορούν κυρίως το μεγάλο προσφυγικό ρεύμα της Μικρασιατικής Καταστροφής (1922) και της Ανταλλαγής των Πληθυσμών (1923-24) από τον Πόντο, τη Μικρά Ασία και την Ανατολική Θράκη. Οι ερευνητικές προσπάθειες επίσης περιλαμβάνουν τον ελληνισμό της Ανατολικής Ρωμυλίας, τον ελληνισμό της Κωνσταντινούπολης, της Ίμβρου και της Τενέδου που εξαιρέθηκε από τη Συνθήκη Ανταλλαγής των Πληθυσμών, και τους Ελληνοκύπριους πρόσφυγες μετά την τουρκική εισβολή στην Κύπρο το 1974. Ακόμη, τους Έλληνες μετανάστες και ομογενείς στην Ευρώπη, την Αμερική και την Αυστραλία, καθώς και τους ελληνικής καταγωγής πληθυσμούς από τις χώρες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης και της Αλβανίας, που εγκαταστάθηκαν στην Ελλάδα τις δεκαετίες 1990 και 2000.
Το Ιστορικό Αρχείο Προσφυγικού Ελληνισμού διαθέτει:
- Συλλογές Δημόσιων Αρχείων
- Ιδιωτικές Συλλογές
- Συλλογές Χαρτών
- Συλλογές Εφημερίδων και Δημοσιευμάτων
- Συλλογές Φωτογραφιών και Καρτ Ποστάλ
- Αρχείο Προφορικών Μαρτυριών
- Βιβλιοθήκη Σύγχρονων, Παλαιών και Περιοδικών Εκδόσεων
Η τακτική δραστηριότητα περιλαμβάνει κυρίως την έρευνα, συλλογή, καταλογράφηση, ταξινόμηση και αρχειοθέτηση αρχειακού-φωτογραφικού υλικού, προφορικών μαρτυριών και άλλων ιστορικών τεκμηρίων, τον εμπλουτισμό της βιβλιοθήκης, και την εξυπηρέτηση του ερευνητικού κοινού. Περίπου τριακόσιοι ερευνητές, διαφόρων εκπαιδευτικών βαθμίδων και επιστημονικών ειδικοτήτων, από την Ελλάδα και το εξωτερικό, κάνουν ετησίως χρήση των συλλογών και της βιβλιοθήκης του ΙΑΠΕ.
Πέρα από την τακτική δραστηριότητα, το Ιστορικό Αρχείο Προσφυγικού Ελληνισμού διοργανώνει εκδηλώσεις και δραστηριότητες με στόχο την ενημέρωση και την επαφή του κοινού με την ιστορία και τον πολιτισμό του προσφυγικού ελληνισμού.
Περισσότερες πληροφορίες εδώ